Co to jest karat i w jaki sposób określa ilość czystego złota?

Karat to jedna z najważniejszych jednostek miary w branży jubilerskiej, która odgrywa fundamentalną rolę w określaniu zawartości czystego złota w różnych wyrobach. Warto jednak zaznaczyć, że ten termin ma również inne znaczenie: w przypadku kamieni szlachetnych, takich jak diamenty, oznacza jednostkę masy. Aby w pełni zrozumieć, czym jest karat, warto przyjrzeć się jego historycznemu pochodzeniu oraz podwójnemu znaczeniu w świecie metali i kamieni szlachetnych.

Nazwa „karat" wywodzi się od nasion drzewa karobu (szarańczynu strąkowego), zwanego również chlebem świętojańskim. W starożytności, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, ziarna tego drzewa wykorzystywano jako wzorce przy ważeniu kamieni szlachetnych. Wierzono, że każde ziarno waży około 0,2 grama, co czyniło je idealnym i precyzyjnym odważnikiem.

Definicja karatów w kontekście złota

W odniesieniu do złota karat oznacza jednostkę czystości, określającą procentową zawartość czystego złota w stopie. System karatowy opiera się na skali od 0 do 24, gdzie 24 karaty oznaczają czyste złoto. Jeden karat to 1/24 zawartości wagowej złota w stopie, co oznacza, że 24-karatowe złoto zawiera 100% czystego złota.

Złote monety i inne wyroby ze złota wykorzystują ten system do precyzyjnego określania jakości kruszcu. Przykładowo, 18-karatowe złoto zawiera 18/24 części czystego złota, co przekłada się na 75% zawartości tego szlachetnego metalu.

Liczbą karatów określa się nie tylko zawartość kruszcu w monetach, ale także w złotej biżuterii — **Polonia, symbol naszej Ojczyzny, na oficjalnej złotej monecie**

(źródło: Skarbnica Narodowa)

Różnice między próbą złota a systemem karatowym

Podczas gdy system karatowy jest powszechnie stosowany w krajach anglosaskich, w Polsce i większości państw europejskich wykorzystuje się system próby złota wyrażony w promilach. Próba złota to oznaczenie zawartości czystego złota w stopie wyrażonej w promilach. Na przykład, próba 585 oznacza, że wyrób zawiera 58,5% czystego złota.

Związek między systemem karatowym a próbą złota jest bezpośredni. Złoto 14-karatowe odpowiada próbie 585, 18-karatowe - próbie 750, a 24-karatowe - próbie 999. Ta standaryzacja umożliwia jednoznaczne określenie zawartości czystego złota w stopie, niezależnie od przyjętego systemu oznaczeń.

Standardowe próby złota w systemie karatowym

Najczęściej spotykane oznaczenia prób złota w systemie karatowym to:

24-karatowe złoto - próba 999 (99,9% czystego złota)
18-karatowe złoto - próba 750 (75% czystego złota)
14-karatowe złoto - próba 585 (58,5% czystego złota)
12-karatowe złoto - próba 500 (50% czystego złota)
9-karatowe złoto - próba 375 (37,5% czystego złota)
8-karatowe złoto - próba 333 (33,3% czystego złota)

Znaczenie uncji w kontekście złota

Uncja trojańska stanowi podstawową jednostkę miary na rynku metali szlachetnych i waży dokładnie 31,1034768 grama. Ta specyficzna jednostka pozwala na precyzyjne i ustandaryzowane określanie masy metali szlachetnych, co jest niezbędne do ich prawidłowej wyceny i handlu tymi cennymi surowcami.

Nazwa „uncja trojańska" nie pochodzi od starożytnej Troi, lecz od francuskiego miasta Troyes, które w średniowieczu było ważnym ośrodkiem handlowym. To właśnie tam po raz pierwszy przyjęta została uncja trojańska jako znormalizowana jednostka pozwalająca na handel między przedstawicielami różnych kręgów cywilizacyjnych.

Rola karatów w ocenie jakości biżuterii

Karat w kontekście złota ma fundamentalne znaczenie dla oceny jakości biżuterii. Im wyższa liczba karatów, tym większa zawartość czystego złota, co bezpośrednio przekłada się na wartość wyrobu. Złoto 14-karatowe, o próbie 585, należy do najczęściej wybieranych w jubilerstwie - oferuje idealną równowagę między czystością a trwałością.

Białe złoto produkowane jest przy użyciu tych samych prób co złoto żółte, jednak jego charakterystyczny odcień uzyskuje się poprzez dodanie niklu, palladu lub innych metali, a następnie przez proces rodowania. Zarówno białe, jak i żółte złoto może występować w różnych próbach, od 8-karatowego do 24-karatowego.

Liczbą karatów określa się nie tylko zawartość kruszcu w monetach, ale także złotą biżuterię — **Karat ma gigantyczne znaczenie dla oceny jakości biżuterii**

(źródło:stock.adobe.com)

Monety rzymskie i historyczne aspekty złota

Starożytne monety rzymskie, szczególnie złote aureusy, stanowią doskonały przykład praktycznego wykorzystania wysokiej próby złota. Aureus był podstawową złotą monetą Cesarstwa Rzymskiego - wykonaną z wysokiej próby złota i ważącą początkowo 7,85 grama. Te rzymskie monety - pełniły nie tylko funkcję środka płatniczego, ale także symbolizowały potęgę gospodarczą imperium.

Największy dotychczas odkryty skarb złotych monet rzymskich znaleziono w Trewirze (miasto w Niemczech) w 1993 roku. Składał się z 2750 złotych aureusów o próbie złota 980, o łącznej masie 18,5 kg czystego kruszcu. Ten niezwykły skarb pokazuje, jak wysokiej próby złoto wykorzystywano do produkcji monet w starożytnym Rzymie.

Współczesne zastosowanie karatów w określaniu masy kamieni szlachetnych

Oprócz określania czystości złota, karat metryczny służy także do określania masy kamieni szlachetnych. Jeden karat metryczny waży 200 miligramów i został oficjalnie wprowadzony do międzynarodowego układu jednostek miar w 1914 roku. Oznacza się go symbolem ct lub kt i stosuje m.in. do precyzyjnego określenia masy diamentów, szmaragdów, szafirów, rubinów i innych cennych kamieni.

W branży jubilerskiej stosuje się także określenia tradycyjne, takie jak „punkt" dla małych diamentów (maksymalnie do 0,16 ct) oraz „mela" dla mieszaniny małych diamentów wykorzystywanych w biżuterii.

Biżuteria wykonana z 18 karatowego złota — **Karat służy do określania masy kamieni szlachetnych**

(źródło:stock.adobe.com)

Białe złoto i jego specyfika

Białe złoto powstaje poprzez dodanie do stopu złota metali takich jak nikiel, pallad czy srebro, które nadają mu charakterystyczny chłodny odcień. Powierzchnię następnie poddaje się procesowi rodowania, który zapewnia ostateczny, lśniący i metaliczny wygląd. Białe złoto występuje w różnych próbach - od 14-karatowego (próba 585) do 18-karatowego (próba 750).

Podsumowując, karat jako jednostka miary odgrywa istotną rolę w branży numizmatycznej i jubilerskiej. Służy nie tylko do określania zawartości czystego złota w stopie, ale także do wyrażania masy kamieni szlachetnych. Zrozumienie systemu karatowego umożliwia świadome podejmowanie decyzji przy zakupie biżuterii i monet inwestycyjnych - z uwzględnieniem ich jakości oraz wartości. Dzięki międzynarodowej standaryzacji system karatowy pozostaje niezawodnym narzędziem do oceny wyrobów z metali szlachetnych na całym świecie.

FAQ - Często zadawane pytania

Czy 24-karatowe złoto jest najlepszym wyborem do biżuterii?

Chociaż 24-karatowe złoto jest najczystszą formą tego metalu (99,9% czystego złota), cechuje się dużą miękkością i podatnością na uszkodzenia mechaniczne. Z tego względu rzadko stosuje się je w biżuterii przeznaczonej do codziennego noszenia. Najczęściej wykorzystuje się je w monetach bulionowych i sztabkach inwestycyjnych. Do biżuterii lepiej sprawdza się złoto 14-karatowe (próba 585) lub 18-karatowe (próba 750), które łączą wysoką zawartość złota z odpowiednią twardością.

Jaka jest różnica między karatem dla złota a karatem dla diamentów?

To dwie zupełnie różne jednostki miary. Karat w odniesieniu do złota określa czystość stopu - 1 karat to 1/24 zawartości wagowej czystego złota (czyli 24 karaty = 100% złota). Z kolei karat metryczny dla diamentów i kamieni szlachetnych to jednostka masy, gdzie 1 karat = 0,2 grama. Pierwszy dotyczy jakości, drugi - wagi kamienia.

Które próby złota są najczęściej stosowane w Polsce?

W Polsce najpopularniejszymi próbami złota są: próba 585 (14-karatowe złoto) zawierająca 58,5% czystego złota, próba 750 (18-karatowe złoto) z 75% zawartością złota oraz próba 333 (8-karatowe złoto) z 33,3% złota. Próba 585 jest szczególnie popularna ze względu na dobrą równowagę między jakością a trwałością, co czyni ją idealnym wyborem do codziennej biżuterii.