Równie długie jak historia środków płatniczych są dzieje ich podrabiania. Proceder ten zawsze otwierał drogę do łatwej fortuny, jednak w wypadku przyłapania przychodziło zapłacić naprawdę wysoką cenę. Podważanie państwowego monopolu na emisję pieniądza karane było bezlitośnie, a los skazanych służył za odstraszający od występku przykład.
Jak rozpoznać fałszywe monety?
Fałszerstwo pieniędzy jako jedno z najbardziej intrygujących i niebezpiecznych przestępstw dawało szansę na szybkie wzbogacenie się. Jednak gdy ręka sprawiedliwości dotknęła osoby zajmujące się tą zakazaną profesją, to kara bywała dość wysoka i dotkliwa. Historia fałszerstwa monet jest równie długa, co sama historia pieniądza. Jak więc wyglądały te praktyki, jakie były ich skutki, i jak próbowano je wykrywać?
Fałszywe monety stosunkowo rzadko wykonywano z pełnowartościowego kruszcu. Najczęściej powstawały z tańszych metali pokrytych cienką warstwą szlachetnego tworzywa. W takim wypadku nacięcie lub dobrze nam znane z historycznych filmów nagryzienie fałszywej złotej lub srebrnej monety mogło ujawnić jego nieprawidłowe wnętrze. Pomocne bywało też zbadanie boku krążka, gdzie pozostawały ślady lutowania, łączącego fałszywy wkład z udającymi awers i rewers blaszkami.
Jednak, bardziej zaawansowane fałszerstwa były trudniejsze do wykrycia. Tworząc jednorodne monety, fałszerze używali takich samych technik, jak mennice. Różnica polegała na stosowaniu stopów o niższej zawartości cennego kruszcu. To często nie było widoczne gołym okiem. Warto było wtedy zważyć podejrzane monety, ponieważ wczesne waluty odpowiadały określonym jednostkom masy srebra. Fałszywe stemple mogły również wykazywać niedoskonałości w porównaniu do oryginału.
Dlatego lepszej jakości, jednorodne monety uzyskiwano przez wybicie ich tak samo jak w mennicy. Jedyną różnicę stanowiło zastosowanie stopu o obniżonej zawartości kruszcu. Ponieważ nie zawsze możliwe było rozpoznanie go gołym okiem, warto było podejrzane egzemplarze zważyć – wczesne nominały odpowiadały konkretnym jednostkom masy srebra. Ponadto podrabiane stemple cechował często niedoskonały wzór, jeśli zaś kopii nie tłoczono, a odlewano w formach odciśniętych od oryginałów, to ze względu na termokurczliwość metalu różniły się one od legalnych emisji rozmiarem. Na ich powierzchni można było też dostrzec ślady po bąbelkach powietrza.
Jak karano podrabianie monet?
Rządy nieskore były do pobłażania fałszerzom. Ekonomiczne skutki ich działań były wszak niebagatelne – dla przykładu w 1888 r. Francja musiała wycofać z obiegu banknoty ze względu na mnogość egzemplarzy nieoryginalnych. Szacuje się, że w przededniu wojny secesyjnej co drugi banknot w USA był podrobiony, popularność funta szterlinga znacznie zmalała zaś w latach drugiej wojny światowej z powodu zalewających rynek niemieckich falsyfikatów.
Ze względu na te konsekwencje najlepszym, co mogło spotkać ujętego fałszerza, była czysta śmierć na szubienicy. Stosowane przed XIX w. kary przemawiały do wyobraźni jeszcze mocniej – na Rusi i Litwie skazanym wlewano wtedy do gardła stopiony metal, pochodzący nierzadko z ich własnych wyrobów. Zachód preferował palenie na stosie oraz kąpiele we wrzącym oleju.
Jaka wyglądało karanie?
Nie inaczej było w Rzeczypospolitej. Statut litewski z 1588 r. przewidywał karę śmierci w płomieniach, a decyzją sejmu krakowskiego egzekucja i konfiskata majątku dotyczyć miały nawet zwyczajowo cieszącej się immunitetem szlachty. O pokazowym charakterze egzekucji świadczy wcześniejsza, piętnastowieczna praktyka oprowadzania skazańca po mieście. Zachował się nawet przekaz opisujący przystrojenie fałszerza w koronę wykonaną z jego falsyfikatów. Wśród kar stosowanych w Polsce w innych okresach wymienić można wyjęcie spod prawa, obcięcie ręki, a także wypalenie na ciele piętna za pomocą rozgrzanej do czerwoności monety.
Współczesne kary za fałszowanie monet?
Współczesna praktyka jest o wiele bardziej humanitarna. Kodeks karny przewiduje sankcje od 5 do 25 lat pozbawienia wolności za produkcję i od 1 do 10 lat za dystrybucję podrobionych pieniędzy. Do tego doliczyć trzeba konieczność zwrotu nielegalnie odniesionych korzyści. Ze względu na surowość kar – i coraz trudniejsze do pokonania środki bezpieczeństwa – przestępcy odwracają się jednak od tej praktyki. Zwracają za to oko ku nowej, mniej ryzykownej branży: podrabianiu wartościowych numizmatów zabytkowych.
Podrabianie monet ma negatywny wpływ na gospodarkę. Dlatego znacznie surowsze kary za pełnienie tego czynu są za granicą, gdzie za podrabianie pieniędzy grożą kary wielu lat pozbawienia wolności. W Wielkiej Brytanii również fałszerstwo pieniędzy jest traktowane bardzo poważnie. Osoba skazana za podrabianie brytyjskich monet może spędzić długi okres w więzieniu. Brytyjskie prawo przewiduje surowe kary pozbawienia wolności, a długość wyroku zależy od skali przestępstwa.
Jak zabezpieczane są pieniądze przed podrobieniem?
Podrabianie monety i banknotów jest od wieków wyzwaniem dla systemów finansowych i mennic na całym świecie. W odpowiedzi na rozwijające się techniki fałszowania, rządy i instytucje odpowiedzialne za produkcję pieniędzy wprowadzały różnorodne zabezpieczenia, aby utrudnić fałszerzom zadanie i chronić integralność swoich walut. Oto kilka kluczowych zabezpieczeń, które są używane w celu ochrony monet przed podrabianiem:
- Złożone wzory i detale: Nowoczesne monety często zawierają bardzo skomplikowane wzory i detale, które są trudne do precyzyjnego odtworzenia przez fałszerzy. Te wzory mogą obejmować delikatne linie, teksturowane powierzchnie i mikrodetale, które są niemal niemożliwe do skopiowania przy użyciu tradycyjnych technik drukowania lub odlewania.
- Ukryte elementy: Niektóre monety zawierają ukryte elementy, które są widoczne tylko pod określonym kątem lub przy użyciu odpowiednich narzędzi. To sprawia, że fałszerzom trudno jest dokładnie odtworzyć te elementy, co stanowi dodatkową barierę przed podrabianiem.
- Mikrodruki i mikroteksty: Wprowadzenie mikrodruku na powierzchni monet jest kolejnym zabezpieczeniem. Te maleńkie teksty lub obrazy są niewidoczne gołym okiem i wymagają lupy lub specjalnych narzędzi do odczytu. Fałszerze mają trudność z ich precyzyjnym odwzorowaniem.
- Metalowe zmiany: Niektóre monety mają zmienne właściwości metalu, takie jak kolor lub magnetyczność, które mogą być trudne do podrobienia. To umożliwia szybką weryfikację autentyczności monet przy użyciu prostych narzędzi.
- Hologramy: Hologramy to znakomite zabezpieczenie, które jest trudne do skopiowania. Wprowadzane są na powierzchnię monet i mogą wykazywać różne efekty w zależności od kąta patrzenia.
- Specjalne barwniki i Farby: Monety mogą być drukowane specjalnymi barwnikami lub farbami, które są trudne do odtworzenia. Te farby mogą mieć właściwości, takie jak fluorescencja lub zmiana koloru w reakcji na światło UV.
- Mikrostruktury: Niektóre monety zawierają mikrostruktury, które są wykonywane na powierzchni za pomocą laserów lub technik nanotechnologicznych. Są one trudne do odtworzenia i stanowią unikalne znaki autentyczności.
- Elektroniczne zabezpieczenia: Niektóre nowoczesne monety są wyposażone w elektroniczne zabezpieczenia, takie jak mikroczipy lub transpondery. Te urządzenia umożliwiają szybką weryfikację autentyczności przy użyciu specjalnych skanerów.
Wprowadzanie tych zabezpieczeń jest niezbędne, aby ochronić pieniądze przed podrabianiem. Fałszerstwo pieniędzy ma negatywne skutki nie tylko dla gospodarki, ale także dla zaufania do systemu finansowego. Dlatego też instytucje odpowiedzialne za produkcję monet stale pracują nad ulepszaniem zabezpieczeń, aby utrudnić życie fałszerzom i zapewnić, że pieniądze pozostaną bezpieczne i autentyczne.
