Urodził się w 1881 r. w Krościenku nad Dunajcem w rodzinie lekarskiej. Uczęszczał do szkół średnich w Jaśle, Tarnowie i Krakowie, gdzie w 1899 r. zdał maturę w gimnazjum klasycznym św. Anny. Od wczesnego dzieciństwa przejawiał pasję kolekcjonerską. Zbierał monety (m.in. podczas dni targowych w Brzostoku nad Wisłokiem), okazy przyrodnicze i znaczki. Kierunek studiów, który wybrał był naturalną kontynuacją tych zainteresowań. Kształcił się na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Lata 1902/1903 spędził w Monachium, gdzie studiował numizmatykę pod kierunkiem prof. H. Riggauera oraz historię sztuki w katedrze prof. A. Furtwänglera, który był wybitnym specjalistą od antyku. W 1909 r. uzyskał stopień doktora na podstawie dysertacji „O grzywnie i monecie piastowskiej”. Habilitował się w 1913 r. w zakresie numizmatyki na podstawie rozprawy „Moneta złota w Polsce średniowiecznej”. Jego promotorem, w przypadku doktoratu i habilitacji, był słynny krakowski historyk Stanisław Krzyżanowski. W 1919 r. Gumowski rozszerzył habilitację o historię starożytną.
Po uzyskaniu stopni naukowych w latach 1913/1919 oraz 1916/1917, prowadził zajęcia na Uniwersytecie Jagiellońskim jako docent prywatny. Wykładał numizmatykę starożytną oraz numizmatykę polską wieków średnich. Zajęcia dydaktyczne nie stanowiły głównej aktywności Gumowskiego. W chwili rozpoczęcia własnych studiów został zatrudniony przez słynnego kolekcjonera Andrzeja hr. Potockiego do porządkowania jego kolekcji. Poznał wówczas Władysława Bartynowskiego, który pełnił funkcję kustosza tych zbiorów. Gumowski w swych wspomnieniach przyznał, że jednym z najważniejszych kontaktów, który zaważył na jego przyszłości, był ten z kustoszem zbiorów Potockiego. „Najlepszą szkołą historyczną była dla mnie praca nad zbiorem numizmatycznym u W. Bartynowskiego, gdzie tę przeszłość [Polski – przyp. red.] brałem po prostu do ręki i gdzie moje braki w przygotowaniu historycznym nasuwały się przed oczy z całą siłą.”
Równocześnie Gumowski został zatrudniony w Muzeum Czapskich, a gdy zostało ono włączone do krakowskiego Muzeum Narodowego, objął funkcję kustosza tego oddziału. Pracował tam do 1919 r. Następnie przeniósł się do Poznania, gdzie został dyrektorem Muzeum Wielkopolskiego. Kierował nim do 1932 r., po czym przeszedł na emeryturę. Warto odnotować, że w tym okresie współpracował z Mennicą Państwową jako członek jury konkursowego na projekt złotego polskiego. Wszedł także w skład komisji, która po traktacie ryskim miała zająć się rewindykacją polskich dzieł sztuki z terenów Rosji. W 1933 r. zakupił majątek Dębowiec koło Gniezna, gdzie przechowywał swoje zbiory i bibliotekę. Przetrwały tam do chwili zajęcia przez Niemców w 1940 r. Okupant przez dwa dni i dwie noce wywoził jego kolekcjonerski i bibliofilski dorobek życia….
Gumowski, po wysiedleniu z Wielkopolski, zamieszkał początkowo w Targowiskach pod Krosnem. Później przeniósł się do Warszawy, Konstancina, wreszcie Lublina. W 1945 r. osiadł na stałe w Toruniu i związał swą działalność z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika, gdzie rozpoczął właściwą działalność akademicką. Mimo posiadania ogromnego dorobku naukowego stopień profesora nadzwyczajnego uzyskał dopiero w 1955 r. mając siedemdziesiąt cztery lata. W 1960 r. przeszedł na swą drugą emeryturę. Zmarł w Toruniu w 1974 r.
Marian Gumowski był przede wszystkim naukowcem, którego imponująca spuścizna obejmuje ponad 400 opublikowanych tytułów. Wydawał książki, rozprawy, artykuły, przyczynki. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że działał aktywnie ponad siedemdziesiąt lat. Jego pierwsza publikacja ukazał się w 1902 r., a ostatnie w latach 70-tych dwudziestego wieku.
Znakomitą większość dzieł prof. M. Gumowski poświęcił numizmatyce, w tym rozprawy doktorską i habilitacyjną. Jego zainteresowania w tej dziedzinie charakteryzuje rozległość tak w ujęciu chronologicznym jak i rzeczowym. Zajmował się starożytnością, średniowieczem, a także historią nowożytną i najnowszą. W centrum jego zainteresowań była tak moneta polska jak i obca, były mennice, mincerze oraz sprawy gospodarcze. Do najważniejszych prac Gumowskiego z dziedziny numizmatyki zaliczyć należy „Podręcznik numizmatyki polskiej” (Kraków 1914). Było to pierwsze syntetyczne opracowanie tematu w nauce polskiej, które nie straciło swej aktualności przez wiele lat. Kolejne ważne prace to: „Moneta na Śląsku do końca XIV wieku” (1939), „Polskie skarby monet X-XI wieku” (1953) oraz niezwykle istotna, opracowana z Henrykiem Baranowskim „Bibliografia numizmatyki polskiej” (1967).
Ponadto prof. M. Gumowski publikował prace z dziedziny sfragistyki, heraldyki, historii sztuki oraz historii starożytnej. Tutaj wymienić można m.in.: „Pieczęcie śląskie do końca XIV wieku” (1936), „Pieczęcie królów polskich (1910-1920), pierwszy podręcznik sfragistyczny w Polsce – „Sfragistyka” (1960, prof. był współautorem), „Najstarsze pieczecie miast polskich XIII i XIV wieku (1960).
Wśród prac poświęconych heraldyce na upamiętnienie zasługują: „Herby miast polskich” (1960), „Herbarz patrycjatu toruńskiego” (1970) oraz „Handbuch der polnischen Heraldik (1969). Ta ostatnia stanowiła pierwszą próbę syntetycznego opracowania heraldyki polskiej.
Prof. Marian Gumowski należał do najwybitniejszych znawców nauk pomocniczych historii w dziejach nauki polskiej.