W jubileuszowym roku 2018 Muzeum Łazienki Królewskie przygotowało dla kolekcjonerów nie lada gratkę. Na wystawie „Blask orderów w 100-lecie odzyskania niepodległości” zaprezentowano przekrojowy zbiór polskich odznaczeń państwowych z różnych epok. Aby przybliżyć naszym czytelnikom najciekawsze z prezentowanych medali, odwiedziliśmy tę ekspozycję zaraz po jej otwarciu.
Zacznijmy od informacji najważniejszej: gdzie można ją było zobaczyć? Wystawa wypełniła wnętrza trzech gmachów – Pałacu na Wyspie, Pałacu Myślewickiego oraz Podchorążówki. Do końca listopada wstęp był darmowy, później bilet kosztował 10 zł (ulgowy 5 zł). Ekspozycję można było oglądać do 3 lutego 2019 r. w godzinach 10:00–18:00.
Największy prestiż bez wątpienia towarzyszył najstarszym z medali. Na ekspozycji prezentowano najstarsze polskie odznaczenie – Order Orła Białego ustanowiony przez króla Augusta II. Obok niego znalazły się kolejne w hierarchii: Order Świętego Stanisława oraz przyznawany wyłącznie w czasie wojny Order Wojskowy, czyli Virtuti Militari. Ten ostatni w chwili wprowadzenia w 1792 r. był jedynym na świecie odznaczeniem przyznawanym za męstwo na polu walki.
Na wystawie można było zobaczyć, jak zmieniał się wygląd i charakter medali na przestrzeni dziejów. Order Orła Białego początkowo zdobiono kamieniami szlachetnymi. W epoce stanisławowskiej przybrał mniej kosztowną formę, choć odznaczeni wciąż mieli prawo dodawania doń na własny rachunek klejnotów. Ukazano także, jak zmieniła się rola odznaczeń w czasach zaborów, gdy nadawali je carowie, a także jaką politykę wobec nich stosował w XX w. polski rząd na uchodźstwie i jak przyznawano je podczas niemieckiej okupacji.
Nie brakowało mało znanych ciekawostek, takich jak złote obrączki pamiątkowe wykonane z przetopionych orderów Virtuti Militari po ich delegalizacji pod naciskiem Rosji. Pokazano również krzyż zasługi przyznawany przez rząd Litwy Środkowej – prowizorycznego państewka ustanowionego w 1920 r. jako instrument włączenia Wilna do Rzeczypospolitej.
Wiele eksponatów sprowadzono z odległych miejsc. Z Drezna przybyły Ordery Orła Białego z garnituru diamentowego i rubinowego Augusta II – ich pobyt w Łazienkach stanowił jedyną okazję do podziwiania ich w kraju. Sprowadzono również cenne eksponaty z różnych zakątków Polski, m.in. przechowywany we Wrocławiu krzyż Orderu Virtuti Militari z numerem „1”, którym Józef Piłsudski odznaczył 22 listopada 1920 r. miasto Lwów.
Wystawa pozwalała także poznać mało znane fakty z historii odznaczeń, np. związane z nimi święta. Kawalerowie Orderu Orła Białego spotykali się 3 sierpnia z okazji imienin króla Augusta. Można się było dowiedzieć o najstarszych próbach wprowadzenia państwowych odznaczeń w Polsce, podejmowanych przez Władysława IV i Jana III Sobieskiego, oraz o przywilejach osób uhonorowanych, np. o wyjątkowym prawie głosu w wyborach do Senatu w II Rzeczypospolitej. Zaprezentowano również sposoby noszenia orderów na stroju oraz dekorowania nimi broni i sztandarów w różnych epokach.
Można było zobaczyć medale wręczone wyjątkowym osobistościom, takie jak Order Orła Białego przyznany 3 maja 1993 r. papieżowi Janowi Pawłowi II. Łazienkom Królewskim udało się wówczas pozyskać odznaczenia całego panteonu wybitnych Polaków.
W soboty o 11:00 ekspozycję można było zwiedzać pod opieką przewodnika, który urozmaicał wizytę garścią anegdot. Odwiedzający usłyszeli m.in. historię pierwszej odznaczonej w Polsce kobiety, pani Żubrowej, która w 1808 r. zaciągnęła się do wojska u boku męża, podając się za jego brata. Prezentowano także opowieści o niesnaskach między polskimi kawalerami Virtuti Militari a osobami nagrodzonymi nim przez rosyjskie władze, a także o reakcji polskich generałów na przyznanie tego odznaczenia Leonidowi Breżniewowi.
Ostatnim, ale być może najbardziej interesującym eksponatem był ustanowiony 15 czerwca 2018 r. Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości. Nadawano go do 2021 r. osobom zasłużonym dla pozycji Polski. Grono jego kawalerów poznano dopiero później, jednak już wówczas można go było obejrzeć z bliska.