Jak powstaje złoto? Geneza szlachetnego kruszcu

Skąd wzięło się złoto? Pozaziemskie pochodzenie

Złoto ma pozaziemskie pochodzenie i znajduje się na naszej planecie niemal od początku jej istnienia. Należy do grupy pierwiastków ciężkich, które powstały w wyniku nukleosyntezy – zjawiska polegającego na tworzeniu się nowych jąder atomowych w rezultacie łączenia się nukleonów – zachodzącej we wnętrzach gwiazd.

Jak powstało złoto w kosmosie? Ewolucja i eksplozje supernowych

Cykl życia gwiazdy rozpoczyna się od kurczenia gęstego obłoku gazu i pyłu. We wnętrzu nowo powstałego ciała niebieskiego zachodzi fuzja jąder wodoru w hel. W miarę ewolucji gwiazdy tworzą się coraz cięższe pierwiastki – od węgla, azotu i tlenu, aż po żelazo. W końcowych etapach jej istnienia, zwłaszcza w fazie czerwonego olbrzyma oraz podczas eksplozji supernowej, dochodzi do uwolnienia ogromnych ilości energii. To właśnie wtedy panują warunki sprzyjające powstawaniu najcięższych pierwiastków, w tym złota. W wyniku eksplozji materia z wnętrza gwiazdy zostaje wyrzucona w przestrzeń kosmiczną, rozprzestrzeniając nowo powstałe substancje.

Zderzenia gwiazd neutronowych

Według jednej z najpowszechniej akceptowanych hipotez złoto powstaje w wyniku zderzeń niezwykle masywnych obiektów – gwiazd neutronowych. Tego rodzaju kosmiczne kolizje należą do wyjątkowo rzadkich zjawisk we Wszechświecie, występujących średnio raz na dziesięć tysięcy lat. Sam moment zderzenia trwa zaledwie ułamek sekundy – około 35 milisekund – lecz w tym czasie uwalniane są ogromne ilości energii. Rozżarzona materia zostaje rozproszona w przestrzeni kosmicznej, a zachodzące w niej reakcje jądrowe prowadzą do tworzenia się ciężkich pierwiastków, w tym złota.

Droga złota na Ziemię - o czym warto wiedzieć? 

Złoto, które jest obecnie wydobywane, występuje w skorupie ziemskiej.

Procesy hydrotermalne

Procesy hydrotermalne odegrały kluczową rolę w powstawaniu złóż złota. Woda, przedostając się do wnętrza Ziemi, nagrzewała się i przekształcała w roztwór bogaty w minerały. Gorące płyny krążyły w szczelinach skalnych, rozpuszczając metale, w tym złoto. Gdy docierały do obszarów o niższej temperaturze, pierwiastek ten wytrącał się z roztworu, tworząc żyły złotonośne - najważniejsze źródło złota pierwotnego. 

Wpływ trzęsień ziemi 

Istnieje również teoria, że to trzęsienia ziemi są odpowiedzialne za 80% światowych złóż złota. Ta zakłada, że złoto tworzy się na głębokości 5–30 kilometrów pod powierzchnią ziemi w procesie waporyzacji (odparowania).

Wydobycie i przetwórstwo złota

Wydobywane dziś złoto jest znajdowane najczęściej w formie samorodków – grudek o różnej wielkości, często połączonych z innymi metalami. Największy samorodek na świecie, ważący po oczyszczeniu ponad 70 kg, znaleziono w Australii w 1869 roku (nazwany "Welcome Stranger"). Z kolei największy w Polsce ważył 4,47 kg i został znaleziony w 2001 roku niedaleko Złotoryi.

Metody wydobycia

Wydobywanie złota jest procesem długotrwałym i kosztownym. W czasach gorączki złota posługiwano się płukaniem złotonośnej ziemi w misce (metoda małoprzemysłowa). Obecnie stosuje się metody górnicze, na pozyskanie kruszcu na szeroką skalę. Złoto wydobywa się w kopalniach odkrywkowych (stopniowe odkrywanie powierzchni do pokładów metalu) i głębinowych (pionowe szyby i poziome korytarze).

Po wydobyciu złoto jest związane ze skałami i minerałami, dlatego wymaga oddzielenia. Ruda złotonośna jest kruszona i poddawana obróbce mechanicznej oraz chemicznej, w wyniku której złoto wytrąca się.

Na tym etapie zapraszamy do przeczytania naszego artykułu na temat Fairmined Gold!

Wydobywanie złota na świecie - najważniejsze informacje 

Według szacunków World Gold Council, do połowy 2024 roku na świecie wydobyto łącznie ponad 214 tysięcy ton złota. Natomiast pozostała ilość - około 50 tysięcy ton złota - wciąż pozostaje pod powierzchnią ziemi. 

Miejsca występowania złota w Polsce 

Najbogatsze w złoto obszary Polski znajdują się na Dolnym Śląsku, który od wieków uchodzi za region szczególnie zasobny w ten cenny kruszec.

W dorzeczach rzek Kwisy, Bobru i Izery występują złoża wtórne, mające związek ze skałami okruchowymi, utworzonymi w wyniku erozji i niszczenia starszych złóż pierwotnych. Szacuje się, że w okresie od 1175 do 1240 roku w samych tylko dolnośląskich rzekach wydobyto około 50 ton złota, a łączny potencjał złotonośny tego regionu ocenia się na około 350 ton.

Z kolei złoża pierwotne, powiązane ze strukturami geologicznymi Sudetów i Karkonoszy, występują m.in. w okolicach Złotoryi, Lwówka Śląskiego oraz Złotego Stoku, gdzie w ciągu stuleci pozyskano łącznie blisko 16 ton złota. Inne znane miejsca występowania tego metalu to m.in. Wielisławka, Wleń-Radomice, Klecza, Pilchowice, okolice Bolesławca, Czarnów koło Kamiennej Góry oraz Radzimowice w pobliżu Wojcieszowa.

Ślady złota odkryto również w innych pasmach górskich Polski, m.in. w Górach Świętokrzyskich oraz Tatrach. Obecność złota w tych rejonach jest wynikiem długotrwałych procesów geologicznych, takich jak akrecja, krystalizacja stopów metali oraz działania hydrotermalne, które doprowadziły do jego koncentracji w skałach i osadach.

Podsumowując, złoto od zarania dziejów fascynuje ludzkość nie tylko swoim blaskiem, ale także tajemniczym pochodzeniem i niezwykłą trwałością. Choć dziś stanowi cenny surowiec inwestycyjny i przemysłowy, jego historia sięga głębin kosmosu i wnętrza naszej planety. Geneza złota to nie tylko opowieść o pierwiastku, ale także o potędze natury i procesach, które ukształtowały Ziemię - czyniąc ten metal jednym z najbardziej pożądanych skarbów świata.

Jak powstaje złoto? Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi 

Z czego powstaje złoto w ziemi?

Złoto znajdujące się w ziemi nie powstaje współcześnie – jego geneza sięga czasów formowania się naszej planety. Pierwiastek ten ukształtował się w wyniku procesów zachodzących w kosmosie, takich jak eksplozje supernowych czy zderzenia gwiazd neutronowych, a następnie został „przyniesiony” na Ziemię wraz z materią międzygwiezdną. Z biegiem milionów lat naturalne procesy geologiczne doprowadziły do jego koncentracji w skorupie ziemskiej, tworząc złoża, które dziś są eksploatowane.

Jak odkryto złoto w naturze?

Złoto ma pochodzenie pozaziemskie – powstało w wyniku procesów nukleosyntezy zachodzących we wnętrzach gwiazd, a następnie trafiło na Ziemię we wczesnych etapach jej formowania. Jest jednym z pierwiastków ciężkich ukształtowanych w ekstremalnych warunkach kosmicznych i obecnych na naszej planecie od momentu jej narodzin.

Kto pierwszy odkrył złoto na świecie?

Nie da się precyzyjnie ustalić, kto jako pierwszy odkrył złoto ani kiedy to nastąpiło, ponieważ metal ten był znany człowiekowi od najdawniejszych czasów, a jego wartość i zastosowanie odkrywano niezależnie w różnych częściach świata. Najstarsze ślady wykorzystania złota sięgają neolitu, około 4000 roku p.n.e. Odkrycia archeologiczne dowodzą, że już wówczas używano go do tworzenia ozdób, biżuterii oraz przedmiotów o znaczeniu rytualnym.