Skarby Wrocławia w Muzeum Książąt Lubomirskich
Jako pierwsza z wrocławskich kolekcji powstała ta zapoczątkowana przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego na przełomie XVIII i XIX w. Obecnie mieści się ona w przeniesionym ze Lwowa Muzeum Książąt Lubomirskich, a dokładnie w stanowiącym jego część Gabinecie Numizmatyczno-Sfragistycznym Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Za drugiego z ojców-założycieli tej instytucji uznać można Henryka Lubomirskiego, który w 1823 r. dokonał hojnej donacji zabytków.
Zgromadzone w Ossolineum antyczne numizmaty stanowią trzeci w Polsce pod względem wielkości zbiór tego typu. Wśród przeszło 6000 egzemplarzy najliczniejsze są monety rzymskie – 513 z nich pochodzi zresztą ze skarbu odkrytego na wrocławskim Nadodrzu. Późniejsze skarby Wrocławia wzbogacają kolekcję numizmatyki średniowiecznej okresów denarowego i groszowego, a także siedemnastowiecznych krajcarów i szelągów. Trafiają tu też znaleziska archeologiczne z obszaru miasta takie jak wydobyty w 2000 r. skarb tysiąclecia. Składa się nań 35 kilogramów zlepionych piętnastowiecznych denarów, które pierwotnie ukryto w glinianym naczyniu.
Kolekcji dopełnia liczący ponad piętnaście tysięcy egzemplarzy zestaw monet polskich, obejmujący zarówno emisje wczesnopiastowskie, jak i współczesne i te ze wszystkich pośrednich epok. Do najcenniejszych należą dukaty, talary i donatywy Jagiellonów oraz monarchów elekcyjnych. Wśród darczyńców, których zbiory wzbogaciły ten katalog znajdują się Stanisław Garczyński oraz Jadwiga i Jan Nowak-Jeziorańscy.
Szczególną obfitość reprezentuje dział sfragistyczny, liczący ponad 71 tys. obiektów takich jak tłoki i stemple pieczętne i ich odciski, rysunki, a także bulle papieskie. Najstarsze datowane są na 1054 r.
Kolejny obowiązkowy punkt wycieczki to Muzeum Narodowe we Wrocławiu, gromadzące 24 tys. Obiektów w tym monet. Szczególnie cenne wśród nich są dukaty książąt brzeskich, legnickich, wołowskich i oławskich z 1657 r., a także wybity między rokiem 1511 a 1520 gulden księcia ziębickiego i oleśnickiego Karla I Podiebrada.
Dział numizmatyczno-sfragistyczny tej placówki przechowuje również emisje innych śląskich władców oraz zabytki średniowiecznego rzemiosła artystycznego.
Monety w Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu
Powstałe w 1964 r. Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu stanowi jedyną w Polsce placówkę specjalizującą się w obiektach egzonumicznych, czyli żetonach, medalach i innych monetopodobnych eksponatach, które nie są prawnymi środkami płatniczymi. Choć nie są prezentowane na odrębnej stałej wystawie, podziwiać je można m.in. na ekspozycji „1000 lat Wrocławia” w murach Pałacu Królewskiego. Budowla ta gości Muzeum Miejskie Wrocławia, którego oddziałem Muzeum Sztuki Medalierskiej zostało w 2000 r.
Fundament kolekcji w Muzeum Miejskim Wrocławia stanowi niemal pełna kolekcja polskich orderów i odznaczeń wraz z najstarszymi spośród nich: Orderem Orła Białego, Orderem św. Stanisława i Virtuti Militari. Towarzyszy im najbogatszy w kraju zbiór powojennych medali, poświęcający szczególnie wiele miejsca tym związanym z historią Wrocławia. Pamiątkowe emisje układają się w archiwum wydarzeń kluczowych dla zrozumienia dziejów miasta.
Wśród eksponatów na szczególną uwagę zasługuje medal z 1644 r., wybity z okazji otwarcia biblioteki przy kościele św. Marii Magdaleny. Godne zapoznania są także inne zbiory: medalierski poczet królów polskich, zbiór dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych plakiet portretowych, a także ciekawa kolekcja medali i odznaczeń z najdalszych krańców świata.